Sinds de inval van het Russisch leger in Oekraïne is er onnoemelijk veel veranderd in onze wereld.

In deze fase van de oorlog wordt steeds meer duidelijk hoeveel ellende de bezetting door dat leger in Oekraïense gebieden heeft aangericht. Massagraven, willekeurig doodgeschoten burgers, totaal vernietigde wooncomplexen. Het totale aantal slachtoffers is nog lang niet in beeld, en ondertussen gaat het moorden gewoon door. In de pers verschijnen nu berichten over de extreme geweldscultuur die er heerst in het Russisch leger. Dat geweld is vooral gericht op jonge rekruten die een extreem vernederende ‘ontgroening’ moeten ondergaan. Dat kan een verklaring zijn voor het gemak waarmee deze soldaten oorlogsmisdaden plegen. Ontmenselijkt als ze zijn, handelen ze onmenselijk. De keerzijde is er trouwens ook. Er zijn geverifieerde berichten over wreedheden die door het Oekraïense leger zijn begaan, al is de schaal waarop dat gebeurde niet te vergelijken.

Hier op Texel voelen we ons intens betrokken, maar ook machteloos. Oorlogen lijken hier vaak ver weg. Maar nu niet. Er ligt een hotelboot voor vluchtelingen in Oude Schild. Van alle kanten wordt er hulp aangeboden. We willen door onze solidariteit met de gevluchte Oekraïners te tonen, protesteren tegen wat Poetin aanricht. Wat Den Hoorn betreft: de Rommeltjesmarkt doet mee aan het geven van gevraagde spullen die de vluchtelingen op de boot kunnen helpen.

Ondertussen wordt het steeds moeilijker om een duidelijke visie te hebben op wat er in en rond de oorlog gebeurt. De vragen die iedereen heeft worden goed beschreven, maar daarmee worden die vragen bijna onoplosbare dilemma’s. Moeten we Oekraïne met wapens helpen om zich te kunnen verdedigen? Hoe kan dan voorkomen worden dat het conflict escaleert tot een derde wereldoorlog? Hoeveel kunnen we aan gas besparen, zodat we niet met onze warme huizen de oorlog betalen? En een van de belangrijkste vragen is: wat doet deze oorlog met ons begrip van oorlog en vrede?

Vrede is niet alleen het afwezig zijn van oorlog, zeiden we altijd. Maar nu blijkt dat de afwezigheid van oorlog wel een eerste vereiste is voor vrede. Sinds de oorlog is uitgebroken hangt de ‘peace’-vlag bij de kerk aan het begin van het dorp, hoog in top. Na de stormen van de afgelopen tijd is de vlag aan het weg-rafelen. De laatste letter van het woord ‘peace’ op de vlag wordt al bedreigd. Vrede als weerwoord op de oorlog blijkt kwetsbaar te zijn en is aan slijtage onderhevig. Vrede als iets dat door mensenhanden wordt gemaakt, is bijzonder waardevol, maar je moet het permanent onderhouden. En we moeten ons niet vasthouden aan uiterlijke symboliek. Ik merk dat de kerken geen fundamenteel en definitief antwoord hebben op deze oorlog. Het is allemaal te wreed, te bizar, te veel leugens en bedrog, te mentaal ziek, misschien ook wel. Te cynisch ook als je bedenkt dat de Russisch Orthodoxe kerk zijn zegen heeft uitgesproken over deze oorlog en dat blijft volhouden.

Ik heb zelf het gevoel dat we als christenen die geloven in de vredesboodschap van Jezus helemaal met lege handen staan. We kunnen niet anders dan zeggen dat de ellende in Oekraïne en in al die andere oorlogsconflicten het bestaan van goedheid ontkent. We kunnen niet anders dan bij het graf van Jezus staan, en bedenken dat de dood het logische einde is van onze menselijke geschiedenis. Een einde dat getekend wordt met een situatie zoals de dood rondwaart in Oekraïne. Einde verhaal. Er is in ons menselijk vermogen niets wat daaraan ontsnapt. Je kunt je alleen nog maar opnieuw, en nu op een nog meer doorleefde manier, verbazen over het verhaal van God dat doorgaat wanneer Jezus opstaat uit de dood. Nee, dat betekent niet dat de dood gebagatelliseerd wordt. Maar wel dat er een toekomst is voor vrede en rechtvaardigheid, tegen alle verwachtingen in.

Op tweede Paasdag zal de vlag weer van de vlaggenmast bij de kerk gehaald worden. Het was ook maar een symbool. Laten we hopen dat de vredeskrachten toch weer opstaan uit dit absolute dieptepunt, zodat er een menswaardige toekomst is voor alle mensen op aarde.

ds. Anne Kooi, april 2022