Een modern gebouw
op een eeuwenoude plaats

Het kerkgebouw van De Waal werd in 1952 gebouwd. Het is een ontwerp van architect J.W.H.C. Pot en staat op een plaats waar al eeuwen een kerkgebouw stond. Tijdens de zogenaamde Russenoorlog in 1945 werd het voorlaatste gebouw verwoest. Het kerkgebouw werd in 2020 een gemeentelijk monument. Als voorbereiding daarop is een uitgebreid en geillustreerd document gemaakt over de geschiedenis en kwaliteiten van dit gebouw. Dit vindt u hier.

De Waal had in de 11de eeuw een klein tufstenen kerkje, net als De Westen, Oosterend en Den Burg. Het is niet helemaal duidelijk, maar vermoed wordt dat de kerk was gewijd aan Bonifatius of Odulphus. Net als in de andere dorpen stond ook dit kerkje op een soort terp, een hoger gelegen stuk grond. Van dit kerkje is geen steen overgebleven. In 1528, als voorbode van de Hervorming, ontwijdde Cornelis Jansen, alias Jonge Cuyper, de beelden van de Waalder kerk en gooide uit protest alle ramen in. Deze, voor die tijd, zware overtreding kostte hem verbeurdverklaring van al zijn bezittingen en hij moest vluchten. De oude kerk komt nog voor op twee prenten van Van Cuyck uit ongeveer 1780. In zijn brieven schreef hij dat in de muren van het kerkje ‘duifsteen’ voorkwam. In 1856 bestond de noordmuur nog hoofdzakelijk uit tufsteen, maar ds. Huizinga schreef in datzelfde jaar dat men bezig was de kerk af te breken.

Kort daarna is het kerkje in de stijl van die tijd herbouwd, maar gedurende de Russenoorlog (1945) werd de kerk in brand geschoten en brandde volledig af. Bij het opruimen van het puin kwamen de uit zwerfkeien bestaande fundamenten van de middeleeuwse kerk te voorschijn. Kort na de WO II werd het huidige kerkje op dezelfde plaats als de oude kerk gebouwd. (Bron: Texel Plaza)

Volgens Van der Aa in 1849 was de toen aanwezige kerk een ‘tamelijk groot, maar oud gebouw, dat vroeger eene kapel schijnt geweest te zijn, met eenen zeer ouden stompen toren, doch zonder orgel.’ De kerk was vroeger aan Odulphus toegewijd. In 1528 zou overigens de Reformatie op het eiland in De Waal begonnen zijn, toen de kerk werd aangevallen en glasramen werden ingegooid en beelden vernield. In 1860 is een deze kerk gebouwd (volgens een bron in 1856). Deze neo-romaanse kerk (toentertijd vaak aangeduid als ‘rondboogstijl’) werd in 1945 vernietigd tijdens de opstand der Georgiërs. In 1937 werd de kerk in een krant als volgt weergegeven: ‘Het interieur is zeer eenvoudig. Er hangen drie koperen kronen, die waarschijnlijk niet zeer oud zijn. Sedert twee jaren is er elektrisch licht in de kerk aangebracht. Onder het torentje bevindt zich de consistoriekamer. Hier hangt nog een oude, gekleurde prent van het kerkje… Het eenvoudige orgel is nog betrekkelijk nieuw. Het dateert van 1881.’ De Voorloopige lijst noemt als belangrijkste objecten een zerk uit 1596 en enkele oude zerken uit de zeventiende en achttiende eeuw. In de consistorie een paneel door C.A. Kramer maar een schets uit 1814 door J.A. Crescent. De zerken werden door Treslong Prins getranscribeerd en hij noemt ze een herordening na een verbouwing, liggende binnen het ‘hek om de preekstoel’ en deels onder banken en een planken vloer. Al deze objecten zijn waarschijnlijk in april 1945 vernietigd.

Het orgel

De firma Flentrop uit Zaandam bouwde in 1952 dit orgel voor de zojuist voltooide kerk van De Waal. De vormgeving orgelkas en luiken werd volledig afgestemd op de architectuur van de kerk. Het architectenechtpaar Pot-Keegstra ontwierp het gebouw met interieur, waaronder preekstoel, doophek, banken, siermetselwerk en ook het hoofdorgel als een “Gesamtkunstwerk”. Daarom is het gehele complex op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst.

Het ontwerp van het orgel is zeer beïnvloed door de uit Scandinavië en Duitsland overgekomen “Orgelbewegung”. Hieronder verstaan wij het teruggrijpen op de orgelbouwtradities uit de 18e eeuw. Het orgel van De Waal is een representatief voorbeeld van deze school door zijn helder en transparant klankpatroon. Van de zeven registers zijn er vijf verdeeld in bas- en discant; hierdoor zijn de muzikale mogelijkheden aanzienlijk uitgebreid. Bij de bouw had het orgel geen pedaal doch later is dit belangrijke onderdeel door orgelbouwer Klop uit Garderen toegevoegd.

DISPOSITIE

Manuaal:

Holpijp             8’         B/D

Quintadeen      8’         B/D

Prestant           4’         B/D

Fluit                 4’         B/D

Octaaf              2’

Nasard             1’1/3    B/D

Mixtuur            III sterk

Pedaal:

Aangehangen

Stemming: a’= 440 hz.

Begraafplaats

Op de begraafplaats naast de Waalder kerk liggen mensen begraven die in De Waal of De Koog woonden. Voor vragen rond de graven en begraven worden kunt u contact opnemen met Dhr. Tjepkema: 0222 31 33 36.

Zie hier 08-10-2020 REGLEMENT KERKELIJKE BEGRAAFPLAATSEN DE WAAL EN DEN HOORN

De Waalder kerk in beeld

Waar?